Masyw Ślęży

Masyw Ślęży położony jest na południowy zachód od Wrocławia, w odległości około 34 km od miasta. Wznosi się na płaskim terenie i widoczny jest z daleka jako wysoki stożek. Tutaj dawniej znajdowała się kolebka Ślężan, od których wywodzi się nazwa całej krainy. Dzieje Ślęży sięgają osadnictwa Celtów w IV w. przed naszą erą. Od średniowiecza okolice Ślęży były miejscem wielu burzliwych wydarzeń. Szczególnie interesująca jest kultowa przeszłość tego obszaru. Od niepamiętnych czasów aż po średniowiecze pełnił on rolę ośrodka kultowego okolicznych plemion słowiańskich. Uprawiano tu kult słońca (Ślęża) i księżyca (Radunia), po których pozostały cenne zabytki archeologiczne. Przybywały tu liczne rzesze wyznawców oddających się tajemniczym praktykom.

Masyw Ślęży to region Przedgórza Sudeckiego. Wznosi się on 500-550m nad okolicznymi równinami, stanowiąc charakterystyczny akcent, krajobrazu podwrocławskiego, dostrzegany z odległości wielu kilometrów. Od zachodu przylega do niego Równina Świdnicka, od północy i wschodu - Równina Wrocławska, zaś od południowego zachodu - Kotlina Dzierżoniowska.

Na szczycie Ślęży znajduje się kościółek - zbudowany na miejscu istniejącego tam w średniowieczu grodu kasztelańskiego - oraz żelbetowa wieża widokowa, schronisko turystyczne i telewizyjna stacja przekaźnikowa.

Budowa geologiczna.
Masyw Ślęży jest górą wyspową, zbudowaną ze skał odporniejszych od występujących w okolicy, które oparły się procesom wietrzenia. Stąd nazwa - twardziel skalny. Formy tego rodzaju są typowe dla Przedgórza Sudeckiego, chociaż poszczególne obszary różnią się znacznie składem skał. Najstarszą skałą w Masywie Ślęży jest ciemnozielone gabro - gruboziarnista skała głębinowa, pochodząca sprzed około 350 mln lat. Z gabra zbudowane są partie szczytowe i południowy stok Ślęży. Około 250 mln lat temu wykrystalizowały się również jasnoszare gronity, a także, w wyniku przeobrażania starszych skał, uformowały się łupki krzemionkowe, amfibolity i serpentynity. Z występowaniem jasnozielonych serpentynitów związane są złoża magnezytu i nefrytu, eksploatowane w okolicy. Wskutek działania lodowca, po jego ustąpieniu na ternie masywu pozostały gliniaste osady moreny dennej. Na wielu obszarach dzięki temu w okresie późniejszym utworzyły się żyzne gleby lessowe.

Masyw Ślęży składa się z bastionu Ślęży (718m) oraz bocznych szczytów: Wieżycy (415m), Stolnej (371m) i Gozdnicy (316m). Od południowego wschodu ciągną się łukiem Góry Oleszeńskie z Gozdnikiem (315m) i kilkoma innymi wzniesieniami.

Przełęcz Słupnicka oddziela kopulastą Radunię (573m) od Gór Oleszeńskich. Od Ślęży oddziela Radunię przełęcz Tąpadła, z której spływa Sulistowicki Potok. Przełęcz Jędrzejowicka oddziela Radunię od Gór Kiełczyńskich, wąskiego grzbietu. Wznoszą się w nim: Szczytna (466m), Krzczonowskie Wzgórze (251m) i Wiatrak (278m). Tereny otaczające Masyw Ślęży są na ogół płaskie. Z rzadka tylko rozcinają je niewielkie cieki i strumienie swymi dolinkami o łagodnych zboczach.

Rezerwaty
Dla ochrony ciekawych zespołów roślin oraz zabytków megalitycznych (budowli kamiennych) utworzony trzy rezerwaty:

Rezerwat Góra Ślęża - 161,56 ha, rezerwat krajobrazowy. Oprócz zabytków prehistorycznych w rezerwacie znajdują sięciekawe formy skalne. Występują tu również interesujące rośliny: po północnej stronie paprocie, głównie nerecznice i wietlica samcza, w buczynach - miodownik melisowaty i pokrzyk wilcza jagoda, a na gołoborzach zanokcice.

Rezerwat Góra Radunia - 42,32 ha, rezerwat krajobrazowy wzgórze zbudowane ze skał pochodzenia wulkanicznego, ze stanowiskami rzadkich roślin. Rosną tu m.in.: kokoryczka okółkowa, bez koralowy, starzec gajowy, goryczka wiosenna odmiany karpackiej, a w szczelinach skalnych - zanokcice: północna, klinowata i serpentynowa.

Rezerwat Łąka Sulistrowicka - 26,37 ha, rezerwat florystyczny zbiorowiska roślinności łąkowej z rzadkimi gatunkami roślin. Wśród bogatego zespołu roślin występują: goździk pyszny, róża francuska, czermień błotna, rogownica polna, konwalia majowa, goryczka polna, pełnik europejski, lilia złotogłów, sierpik barwierski, kosaciec syberyjski, pięciorniki, głowienki oraz storczyki: plamisty, szerokolistny i gółka długoostrogowa. Łąka stopniowo zarasta podrostami drzew, choć corocznie jest wykaszana.

Źródło: "Masyw Ślęży" Krzysztof R. Mazurski wyd. Pttk "Kraj" Warszawa 1983